Ορμόνες: ο απαραίτητος σύμμαχος σας αν επιθυμείτε εγκυμοσύνη

Τι ρόλο παίζει ο θυρεοειδής στην γονιμότητα;

Καθοριστικός για τη γονιμότητα των γυναικών είναι ο συχνός έλεγχος της λειτουργίας του θυρεοειδή αφού οι θυρεοειδικές παθήσεις είναι ιδιαίτερα συχνές στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας.

Οι θυρεοειδικές ορμόνες (θυροξίνη Τ4 και τριιωδοθυρονίνη Τ3) μπορούν να επηρεάσουν την δυνατότητα για αναπαραγωγή με διαφόρους τρόπους διότι είναι απαραίτητες για:

• την σωστή λειτουργία του καταμήνιου κύκλου (της περιόδου) στις γυναίκες,
• την φυσιολογική ωοθυλακιορηξία,
• την λειτουργία του ωχρού σωματίου (το στάδιο πριν την εμφύτευση του εμβρύου),
• την εμφύτευση (επηρεάζουν την παραγωγή της τροφοβλάστης )και
• την λειτουργία του πλακούντα.

Ο ρόλος της θυρεοειδοτρόπου ορμόνης (TSH)

Στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας η TSH συνήθως βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα και συνήθως είναι <3 mIU/ml. Αύξηση της σε ανώτερα επίπεδα μπορεί να υποδηλώνει μια αρχόμενη υπολειτουργία του θυρεοειδούς. Ο υποκλινικός υποθυρεοειδισμός (όταν δηλαδή η TSH είναι αυξημένη ενώ οι ορμόνες Τ3 και Τ4 βρίσκονται στα φυσιολογικά επίπεδα) μπορεί να επηρεάσει την αυτόματη σύλληψη λόγω διαταραχής της ωοθηλακιορρηξίας, αλλά μπορεί να αυξήσει και την πιθανότητα αποβολής στο πρώτο τρίμηνο ή παλίνδρομής εγκυμοσύνης. Τα ιδανικά επίπεδα TSH για την επίτευξη εγκυμοσύνης θεωρούνται μεταξύ 0.5-2.5 mIU/ml από τους περισσότερους ειδικούς που ασχολούνται με το θέμα της υπογονιμότητας. Αν σε έναν πρώτο έλεγχο η TSH βρεθεί αυξημένη, τότε θα πρέπει να επαναληφθεί σε τουλάχιστον 6 εβδομάδες με τον ταυτόχρονο έλεγχο αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων.

Υποθυρεοεδισμός και γονιμότητα

Η έλλειψη θυρεοειδικών ορμονών μπορεί να επηρεάσει την επίτευξη εγκυμοσύνης με πολλούς τρόπους. Ο υποθυρεοειδισμός προκαλεί αύξηση στην προλακτίνη, επηρεάζει την έκκριση των γοναδοτροπινών από την υπόφυση, παίζει ρόλο στην επαρκή παραγωγή προγεστερόνης και επηρεάζει την μεταβολισμό των οιστρογόνων μεταξύ άλλων . Έτσι μειώνει την γονιμότητα είτε προκαλώντας διαταραχή στην συχνότητα της περιόδου, είτε μειώνοντας την συχνότητα της ωοθηλακιορρηξίας, είτε επηρεάζοντας την εμφύτευση του εμβρύου. Ο υποθυροειδισμός μπορεί να επηρεάσει και την ποιότητα των ωαρίων που λαμβάνονται με την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και μπορεί να μειώσει την πιθανότητα επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Η θεραπεία με θυροξίνη επαναφέρει την φυσιολογική ισορροπία, εξισορροπεί τις ορμόνες, βοηθά στην ομαλοποίηση του κύκλου και αυξάνει την αυτόματη σύλληψη.

Μια πιθανή εγκυμοσύνη αυξάνει σχεδόν στο διπλάσιο τις ανάγκες για θυρεοειδικές ορμόνες και για το λόγο αυτό μια γυναίκα που έχει υποθυρεοειδισμό και επιθυμεί εγκυμοσύνη θα πρέπει να διατηρεί τα επίπεδα της TSH χαμηλά (<2.5 mIU/ml όπως αναφέραμε και πιο πάνω) και της Τ4 στα ανώτερα φυσιολογικά. Με τη επιβεβαίωση της εγκυμοσύνης θα πρέπει να επικοινωνήσει άμεσα με τον ενδοκρινολόγο της για την πιθανή αύξηση της δόσης θυροξίνης κατά τη διάρκεια της κύησης.

Αυξημένα αντιθυρεοειδικά αντισώματα και κίνδυνος αποβολής στο πρώτο τρίμηνο

Οι αυτοάνοσες παθήσεις του θυρεοειδούς, όπως η θυρεοειδίτιδα Hashimoto , είναι ιδιαίτερα συχνές στις νέες γυναίκες. Η παρουσία αυτοαντισωμάτων σε πολύ αυξημένα επίπεδα(ακόμα και όταν ο θυρεοειδής λειτουργεί φυσιολογικά) σχετίζεται με διπλάσια πιθανότητα υπογονιμότητας, ένω είναι πιο συχνή η παρουσία τους στις γυναίκες που έχουν και άλλες αιτίες υπογονιμότητας όπως η ενδομητρίωση και οι πολυκυστικές ωοθήκες. Τα αυξημένα αντιθυρεοειδικά αντισώματα είναι επίσης ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για αποβολές πρώτου τριμήνου. Έρευνα σε γυναίκες που ακολούθησαν εξωσωματική γονιμοποίηση έδειξε διπλάσια πιθανότητα αποβολής στις γυναίκες με αυτοάνοση πάθηση του θυρεοειδούς. Τα αίτια γι’ αυτό δεν είναι ξεκάθαρα και συνεχίζουν να είναι πεδίο έρευνας. Η παρουσία τους :

• υποδηλώνει διαταραχή στη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος,
• μπορεί να προκαλέσει υπολειτουργία του θυρεοειδούς και υποθυρεοειδισμό κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης,
• είναι πιο συχνή με την πάροδο της ηλικίας, όταν και η γονιμότητα έχει αρχίσει έτσι και αλλιώς να μειώνεται.

Και οι τρεις αυτοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο στη επιτυχία μιας εγκυμοσύνης. Κάθε γυναίκα με υπογονιμότητα και αυξημένα θυρεοειδικά αντισώματα θα πρέπει να αξιολογείται από έναν εξειδικευμένο ενδοκρινολόγο για την πιθανότητα κατάλληλης θεραπείας.

Τι συμβαίνει όταν υπερλειτουργεί ο θυρεοειδής;

Ο ήπιος υπερθυρεοειδισμός δεν φαίνεται να επηρεάζει την γονιμότητα στον ίδιο βαθμό με την υπολειτουργία του θυρεοειδούς. Οι περισσότερες γυναίκες με ήπια υπερλειτουργία παρουσιάζουν αλλαγές στην διάρκεια και την ποσότητα αίματος κατά την περίοδο, αλλά δεν φαίνεται να έχουν διαταραχές στην ωοθηλακιορρηξία. Οι γυναίκες στις οποίες η TSH είναι χαμηλή αλλά οι θυρεοειδικές ορμόνες στα ανώτερα φυσιολογικά επίπεδα δεν χρειάζονται θεραπεία αλλά στενή παρακολούθηση.

Δεν συμβαίνει το ίδιο στις περιπτώσεις σοβαρού υπερθυρεοειδισμού (όταν δηλαδή οι θυρεοειδικές ορμόνες είναι πολύ πάνω από τα φυσιολογικά επίπεδα). Στις περιπτώσεις αυτές η περίοδος μπορεί να διακοπεί, ενώ ακόμα και αν έχουμε εγκυμοσύνη είναι αυξημένος ο κίνδυνος επιπλοκών και αποβολής και θα πρέπει άμεσα να παρέμβει ενδοκρινολόγος και να ξεκινήσει κατάλληλη θεραπεία πριν την έναρξη της εγκυμοσύνης.

Διαταραχές κύκλου και υπογονιμότητα

Μια γυναίκα με ασταθή κύκλο θα πρέπει να κάνει έλεγχο για πιθανές διαταραχές της προλακτίνης, του θυρεοειδούς, των ανδρικών ορμονών, των οιστρογόνων και των γοναδοτροπινών (οι ορμόνες της υπόφυσης που καθορίζουν την συχνότητα της ωορρηξίας).

Η πιο συχνή αιτία υπογονιμότητας στις γυναίκες είναι το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών που ταλαιπωρεί περίπου 10% των γυναικών. Τα συμπτώματα και η βαρύτητα του συνδρόμου ποικίλουν αλλά σε γενικές γραμμές χαρακτηρίζεται από διαταραχή της συχνότητας της περιόδου, σημεία αυξημένης δράσης ανδρικών ορμονών (όπως υπερτρίχωση/ακμή/τριχόπτωση/κοιλιακή παχυσαρκία) και πολυκυστική εικόνα μιας ή και των δύο ωοθηκών στον υπέρηχο τουλάχιστον μια φορά.

Οι γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών μπορεί να έχουν υπογονιμότητα ακόμα και με σταθερή περίοδο και θα πρέπει πάντα να αξιολογούνται από έναν ειδικό αν καθυστερεί η σύλληψη.

Υπερπρολακτιναιμία: παράγοντας υπογονιμότητας σε γυναίκες και άνδρες

Η προλακτίνη είναι μια ορμόνη που παράγεται από την υπόφυση και ο φυσιολογικός της ρόλος είναι η προετοιμασία του σώματος και του μαστού για τον θηλασμό. Αυξάνεται λοιπόν φυσιολογικά μόνο μετά την εγκυμοσύνη στις γυναίκες. Παθολογική αύξηση της προλακτίνης μπορεί να προκαλέσει διαταραχή ή και διακοπή της περιόδου στις γυναίκες και σημαντική υπογονιμότητα λόγω μειωμένης παραγωγής τεστοστερόνης και στους άνδρες. Η προλακτίνη μπορεί να επηρεαστεί από διάφορα φάρμακα και ορμονικές διαταραχές αλλά η σημαντική αύξηση της (πάνω από διπλάσια του φυσιολογικού) σχετίζεται συνήθως με αδενώματα (μικρούς όγκους) της υπόφυσης. Η αυξημένη προλακτίνη στο αίμα πρέπει να αξιολογηθεί από ενδοκρινολόγο και να μην δοθεί θεραπεία αν δεν είμαστε σίγουροι για την αιτία της.

Αύξηση βάρους και αντίσταση στην ινσουλίνη

Η κοιλιακή παχυσαρκία και η αύξηση βάρους πάνω από το φυσιολογικό σχετίζονται με σημαντικές ορμονικές αλλαγές στις γυναίκες, με διαταραχή της ποιότητας ωορρηξίας και μείωση της συχνότητας φυσιολογικής σύλληψης αλλά και με σημαντική διαταραχή στην ποιότητα του σπέρματος στους άνδρες. Οι παχύσαρκες γυναίκες έχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο αποβολών και επιπλοκών της εγκυμοσύνης.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να βελτιώσουμε την γονιμότητα;

Αν ένα ζευγάρι αντιμετωπίζει διαταραχή γονιμότητας θα πρέπει να κάνει έναν λεπτομερή ενδοκρινικό έλεγχο για την εύρεση πιθανών αιτιών που μπορούν να αντιμετωπιστούν.

Άλλοι σημαντικοί παράγοντες όμως που πρέπει πάντα να λαμβάνουμε υπ’ όψιν και να φροντίζουμε είναι:

• η αντιμετώπιση του στρες,
• η απώλεια βάρους σε άτομα υπέρβαρα ή παχύσαρκα,
• η διακοπή του καπνίσματος,
• η μείωση της σάκχαρης και των επεξεργασμένων τροφών
• η αυξημένη κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, υδατανθράκων με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη και πρωτεϊνών με χαμηλά λιπαρά και
• η τακτική άσκηση
• η λήψη βιταμινών που μπορεί να βοηθήσουν στη γονιμότητα (πάντα υπό την καθοδήγηση ειδικού ιατρού).