Γράφει ο Φώτης Παπαναστασίου*
Οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες αναφέρονται σε μια ανομοιογενή ομάδα διαταραχών. Γεγονός που σημαίνει ότι κάθε παιδί με δυσλεξία είναι μοναδικό κι έχει τα δικά του μοναδικά χαρακτηριστικά. Η συχνότητα εμφάνισης κι η ένταση των συμπτωμάτων διαφέρει από άτομο σε άτομο. Ωστόσο, υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά που απαντώνται σε μικρό ή μεγάλο βαθμό στα περισσότερα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Τα γενικά αυτά χαρακτηριστικά θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού προγράμματος παρέμβασης. Στη συνέχεια παρατίθενται τα χαρακτηριστικά των μαθητών με μαθησιακά προβλήματα, όπως έχουν καταγραφεί ερευνητικά.
Οι δυσκολίες οπτικής και ακουστικής αντίληψης είναι πολύ συχνό χαρακτηριστικό των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες. Οι κυριότερες περιοχές της οπτικής αντίληψης στις οποίες εμφανίζονται προβλήματα είναι: η αντίληψη σχέσεων του χώρου, η οπτική διάκριση, η οπτική μνήμη και η οπτική ακολουθία Οι δυσκολίες στην ακουστική επεξεργασία αφορούν την ακουστική μνήμη και την ακουστική ακολουθία. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα όρασης και ακοής, απλά επεξεργάζονται διαφορετικά τα οπτικά κι ακουστικά ερεθίσματα.
Οι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες παρουσιάζουν σημαντικά ελλείμματα και δυσκολίες στη φωνολογική επίγνωση ή ενημερότητα. Στην ικανότητα δηλαδή του παιδιού να αναγνωρίζει και να χειρίζεται με συνειδητό τρόπο τα φωνολογικά στοιχεία της γλώσσας.
Σημαντικές δυσκολίες παρατηρούνται και στον τομέα της μνήμης. Δυσκολίες παρατηρούνται στη βραχύχρονη, στη μακρόχρονη και στην εργασιακή μνήμη. Οι δυσκολίες αυτές σχετίζονται με την ορθογραφία, την ανάγνωση και τα γλωσσικά προβλήματα.
Οι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες παρουσιάζουν επίσης κι έντονα προβλήματα προσοχής και συγκέντρωσης. Η αργή επεξεργασία των πληροφοριών και η έλλειψη κινήτρων και στρατηγικών είναι οι αιτιακοί παράγοντες των προβλημάτων συγκέντρωσης και προσοχής.
Σημαντική είναι και η δυσκολία των μαθητών με δυσλεξία να αυτορρυθμίσουν τη μαθησιακή συμπεριφορά τους έτσι ώστε να πετύχουν ακαδημαϊκά. Η δυσκολία αυτορρύθμισης δεν επιτρέπει στους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες να μάθουν ανεξάρτητα και με ενεργό τρόπο.
Οι έρευνες στον χώρο των μαθησιακών δυσκολιών έδειξαν ότι οι μαθητές με αυτές τις δυσκολίες αντιμετωπίζουν σημαντικά μεταγνωστικά ελλείμματα που τους κρατούν μακριά από τη σχολική επιτυχία. Οι βασικές ελλείψεις εντοπίζονται στην αναγνώριση των απαιτήσεων του έργου, στην επιλογή κατάλληλων στρατηγικών και την ορθή εφαρμογή τους, στην ενεργή παρακολούθηση της επίδοσής τους, στον διορθωτικό έλεγχο και στην αξιολόγηση των αποτελεσμάτων.
Τα παιδιά με δυσλεξία δεν αναπτύσσουν ισχυρά κίνητρα, κυρίως εσωτερικά, και υιοθετούν παθητικές μορφές μάθησης και εκδηλώνουν σημαντικά προβλήματα συμπεριφοράς, από την επιθετικότητα έως την εσωστρέφεια και την απάθεια.
Τέλος, τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες αντιμετωπίζουν σημαντικά περισσότερα αρνητικά συναισθήματα σε σχέση με τους συνομηλίκους τους. Τα συναισθήματα αυτά εμποδίζουν τα συγκεκριμένα παιδιά να συμμετάσχουν στη μαθησιακή διαδικασία, να δομήσουν υγιείς σχέσεις με τους συνομηλίκους τους και να προσπαθήσουν περισσότερο.
*Ο Φώτης Παπαναστασίου είναι ειδικός παιδαγωγός και συγγραφέας
**Το κείμενο αποτελεί απόδοση από το βιβλίο του Φώτη Παπαναστασίου «Μαθησιακές Ευκολίες- Πρόγραμμα Υποστήριξης και Παρέμβασης στις Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες» – εκδόσεις ΠΕΔΙΟ.
