Η Ευγενία Παπαχρηστοπούλου Ψυχολόγος – Κλινική Νευροψυχολόγος η οποία προσφέρει τις υπηρεσίες της στους πυρόπληκτους δωρεάν, μίλησε στη ΜΠΑΜ για τις ψυχολογικές επιπτώσεις της φονικής πυρκαγιάς στους πυρόπληκτους και κυρίως στα παιδιά :
Ψυχολογική υποστήριξη χρειάζονται τόσο οι ενήλικες όσο και τα παιδιά αλλά πρέπει να μας το ζητήσουν. Άρα θα πρέπει να έρθει η ώρα να μας πουν εκείνοι πότε θέλουν να τους βοηθήσουμε.
Είναι μερικά πράγματα που νομίζουμε ότι τα ξεπερνάμε μόνοι μας αλλά θέλουμε τη βοήθεια ειδικού.
Ποια συμπτώματα μπορεί να εμφανίσουν οι άνθρωποι που έζησαν τις πυρκαγιές;
Τα συμπτώματα που μπορεί να προκληθούν είναι αλλαγές στη σωματική υγεία αλλά και στη συμπεριφορά. Αλλαγές διάθεσης, τα παιδιά μπορεί να μην έχουν όρεξη για φαγητό, αλλαγές στον ύπνο από τη συνηθισμένη ρουτίνα. Όλο αυτό επιτείνεται αν τα παιδιά έχουν βιώσει την πυρκαγιά κι επίσης επιτείνεται από το αν υπάρχουν απώλειες. Αν υπάρχουν απώλειες τότε εμφανίζουν τα συμπτώματα που προανέφερα σε μεγάλο βαθμό. Κι εκεί χρειάζονται σίγουρα την βοήθεια ειδικού.
Απώλεια. Μπορεί να είναι η απώλεια σπιτιού, αγαπημένου προσώπου ακόμα και κατοικιδίου. Κι επειδή είμαστε μοναδικοί σαν άνθρωποι έτσι και οι σκέψεις μας είναι μοναδικές. Άρα τι είναι για τον κάθε ένα, τι έχει βιώσει και πως το έχει βιώσει είναι μοναδικό. Άρα εκεί χρειάζεται ο ειδικός για να βοηθήσει το παιδί ή τον ενήλικα.
Είναι δύσκολο όταν τα παιδιά με τους γονείς έχουν ζήσει τέτοια κατάσταση και προσφεύγουν στους γονείς για βοήθεια και οι γονείς δεν μπορούν να τα βοηθήσουν γιατί είναι οι ίδιοι σοκαρισμένοι. Εκεί έρχεται ο ειδικός
Εκεί είναι που πρέπει να αφήσουμε τα παιδιά να εκφραστούν ελεύθερα στους γονείς ή σε άλλους ενήλικες. Γιατί πχ. Είδαμε να υπάρχουν πολλοί εθελοντές με τα παιδιά κι αυτοί μπορούν να βοηθήσουν. Πως; Ακούγοντας τα παιδιά, αφήνοντάς τα να εκφραστούν, πρωτίστως να μην υποτιμούμε τα συναισθήματά τους, να λέμε δεν είναι τίποτα αυτό…θα περάσει… δεν περνάει.
Τα παιδιά εκφράζονται με άλλους τρόπους με ζωγραφική. Να τ΄ αφήσουμε να ζωγραφίσουν, να χαρίσουν τη ζωγραφιά τους σε κάποιον εθελοντή, αστυνομικό. Ας το κάνουν γιατί μπορεί να νιώθουν ευγνωμοσύνη.
Επίσης δεν πρέπει να μεταφέρουμε το θυμό. Αυξάνει και επιτείνει το μετατραυματικό στρες. Μπορεί να έχουμε συμπτώματα κατάθλιψης και μπορεί να έχουν πολύ αργό ρυθμό ανάκαμψης.
Πάντως τα περισσότερα συμπτώματα θα φανούν στο σχολείο στη συμπεριφορά στη διάθεση κλπ.
Η παραμονή πολλών τραυματιών για πολλές ώρες στη θάλασσα μέχρι να τους σώσουν τι επίπτωση μπορεί να έχει;
Αυτό είναι ένα τραύμα. Η φωτιά με τα συνακόλουθά της μπορεί να προκαλέσει και απέχθεια προς το νερό, προς το συγκεκριμένο μέρος, να μην θέλουν να ξαναπάνε. Μπορεί όμως και να συμβεί το αντίθετο. Να θέλουν να πάνε. Είναι ανάλογα το άτομο. Τι θέλει το παιδί. Σεβόμαστε όμως τα παιδιά. Τι θέλουν και τι δεν θέλουν, για όσα μπορεί να αντέξει ανάλογα την ηλικία του. Δεν δίνουμε πληροφορίες πάνω από αυτές που μπορεί να αντέξει ένα παιδί.
Συμπτώματα μπορεί να παρουσιάσουν και παιδιά που παρακολούθησαν από την τηλεόραση όλα αυτά τα γεγονότα;
Ναι βέβαια, αυτή είναι η έμμεση μαρτυρία. Έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο ενός σοκ. Είμαστε μουδιασμένοι μικροί και μεγάλοι. Εμείς που δεν συμμετείχαμε σ΄αυτή την ιστορία των πυρκαγιών όμως μουδιάσαμε. Αυτό είναι το πρώτο σύμπτωμα που συνοδεύει το σοκ. Και αυτά τα παιδιά μπορεί να έχουν συμπτώματα μετατραυματικού στρες, αλλαγή στη διάθεση και όλα αυτά τα συμπτώματα που ανέφερα στην αρχή.
Προσπαθούμε να αποφύγουμε αυτές τις εικόνες καταστροφής. Βέβαια εγώ πάλι διαφωνώ στο να μην έχουν τα παιδιά εικόνα της πραγματικότητας. Να είναι στην πραγματικότητα αλλά τόσο όσο μπορούν ν΄ αντέξουν. Δηλαδή αν θα σε ρωτήσει το παιδί πρέπει να του πεις αλλά τόσο όσο το παιδί μπορεί να αντέξει. Μιλάμε με ειλικρίνεια στα παιδιά αλλά τόσο όσο μπορούν.
Τι πρέπει να κάνουμε για να βοηθήσουμε στην επανάκαμψη των παιδιών;
Στις πρόσφατες πυρκαγιές της Ηλείας σε έρευνες που έγιναν ειπώθηκαν τα εξής : τα παιδιά που τα άφησαν οι γονείς και συμμετείχαν στην αποκατάσταση των ζημιών αυτά επανακάμψαν πολύ γρήγορα ενώ αντίθετα τα παιδιά που τα απομακρύνανε, να μην ακούνε, αυτά είχαν περισσότερα συμπτώματα μετατραυματικού στρες. Γιατί μυθοποιούν την κατάσταση. Όπως γίνεται και στις κηδείες. Πρέπει το παιδί να είναι; Εγώ λέω πως αν θέλει το παιδί πρέπει να το αφήσουμε να συμμετέχει μαζί μας. Πάλι μέσα στα όρια της ηλικίας του. Θα πρέπει να αποφύγουμε τη μυθοποίηση του γεγονότος γιατί τότε το παιδί θα σκέφτεται θα έρθει η φωτιά να με φάει, θα συμβεί και σε μένα… αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να δημιουργήσουμε ασφάλεια στο παιδί.
Αρχικά θα πρέπει να του πούμε ότι δεν είναι κάτι που γίνεται συνέχεια (η φωτιά), δεν κινδυνεύουμε πάντα, εμείς είμαστε μεγάλοι, ήταν ατυχές το συμβάν, οφείλουμε να του πούμε ότι η φωτιά εξαπλώνεται πολύ γρήγορα γι΄ αυτό έγινε αυτό, ότι δεν συμβαίνει σε όλα τα παιδιά, ότι είναι ασφαλή. Είναι ένα τρομακτικό συμβάν γι΄ αυτό και το παιδί σκέφτεται θα συμβεί και σε μένα;
Το αφήνουμε να εκφράσει αισθήματα θλίψης, πένθους για τα παιδιά που το έπαθαν αυτό. Εκφράζουμε κι εμείς τα δικά μας συναισθήματα όχι όμως σε μεγάλη ένταση ώστε το παιδί να φοβάται.
Σ΄ αυτές τις περιπτώσεις ενεργούμε με το τρίπτυχο, άκου-προστάτεψε-συνδέσου.
Τι σημαίνει αυτό : Ακούμε το παιδί να εκφράσει αυτό που θέλει. Το αφήνουμε να έρθει αυτό σε εμάς να μας πει τα συναισθήματά του οπότε εκεί του κάνουμε ερωτήσεις. Τι σημαίνει αυτό που λες; Τι εννοείς με αυτό που λες; Για να καταλάβουμε τι μπορεί το παιδί ν΄ ακούσει από εμάς. Οπότε εκεί αρχίζουμε και μιλάμε και του δίνουμε τις πληροφορίες που χρειάζεται. Μέχρι εκεί.
Μετά το προστάτεψε είναι η αίσθηση της ασφάλειας που είπα. Ότι είναι ασφαλές επειδή εμείς το προστατεύουμε και το συνδέσου (αυτό το λέω για τα παιδιά που έχουν πληγεί). Πρέπει να δουν το θετικό που υπάρχει ότι είναι μεγάλη η προσέλευση των εθελοντών που σημαίνει : καινούρια πρόσωπα, καινούρια κοινωνικά δίκτυα γι΄ αυτό λέμε συνδέσου. Να κάνουν καινούρια κοινωνική επαφή, καινούριες φιλίες οπότε να αισθάνονται καλύτερα.
Ο στόχος μας είναι η αποκατάσταση της φυσιολογικής ζωής, όσο το δυνατό να καταλάβει ότι έρχεται η κανονικότητά του. Δεν είναι ασθενής. Ότι όπου να είναι θα επανέλθει η κανονικότητά του.
Υπάρχουν προσπάθειες από πολλούς φορείς για γρήγορη αποκατάσταση. Όχι θυμός, όχι θλίψη και η κανονικότητά μας θα επιστρέψει.
Να θυμόμαστε ότι είναι σημαντική η βοήθεια των ειδικών όταν δούμε τα συμπτώματα να επιτείνονται , με ένταση, χρονιότητα και δυσλειτουργικότητα, τα παιδιά δεν μπορούν να φάνε, να κοιμηθούν, κλαίνε συνέχεια τότε πρέπει να ζητήσουμε βοήθεια από ειδικό.
Νευροεπιστημονικές έρευνες ανέφεραν ότι τέτοια γεγονότα αλλάζουν τον εγκέφαλο με ή χωρίς την ύπαρξη μετατραυματικού στρες. Ούτως ή άλλως πρέπει να το δούμε γι΄ αυτό μίλησα για βοήθεια.
Θα μπορούσε να υπάρξει και σαν προληπτικό μέτρο γι΄ αυτούς που ζήσανε αυτά τα γεγονότα;
Ναι εφόσον θέλουν να μιλήσουν. Υπάρχουν άνθρωποι που λένε θέλω να μείνω μόνος μου να σκεφτώ…. Οι άνθρωποι καταλαβαίνουμε ότι κάτι δεν πάει καλά. Βέβαια στον Έλληνα υπάρχει ακόμα το στίγμα του ψυχολόγου, του ψυχιάτρου αλλά γι΄ αυτό είμαστε εμείς εκεί και θα καταλάβουν ότι και ο ψυχολόγος είναι άνθρωπος και απλά μπορεί να βοηθήσει λίγο παραπάνω με τις γνώσεις του.
