Χθες, επέστρεψα με βραδινή πτήση από προορισμό του εσωτερικού στον οποία είχα βρεθεί με πρωινή πτήση την ίδια μέρα και η κούραση μου είχε φτάσει το ύψος του Empire State Bulding. Η μόνη μου λύση για να ξεχάσω την κούραση και για να περάσει γρήγορα η διαδρομή μέχρι να φτάσω στο σπίτι μου ήταν να ανοίξω το βιβλίο μου και να αφεθώ στη συναρπαστική πλοκή του. Την ίδια ιδέα είχαν φυσικά και πολλοί άλλοι συνταξιδιώτες μου στο μετρό.
Εξάλλου, η ανάγνωση βιβλίων στα μέσα μεταφοράς, προκάλεσε τη δημιουργία ενός από τους πιο δημοφιλείς λογαριασμούς στο Instagram, με θέμα ωραίους άντρες να διαβάζουν στο τρένο και σχετικό τίτλο Hot Dudes Reading, που κέρδισε 110.000 ακολούθους με μόλις 13 posts!
Τι είναι, λοιπόν, αυτό που μας κάνει να ανοίγουμε τις σελίδες ενός βιβλίου (φυσικού ή e-book) όσο κουρασμένοι ή πιεσμένοι κι αν είμαστε και να μεταφερόμαστε νοητά κάπου αλλού, σε μια άλλη εποχή, να γινόμαστε κάποιοι άλλοι;
Η Annie Murphy Paul σε άρθρο της στους New York Times που φέρει τον τίτλο Your Brain on Fiction αναφέρει μια έρευνα του 2006 μέσα από την οποία νευρολόγοι απέδειξαν πως ο εγκέφαλος δραστηριοποιείται σχεδόν το ίδιο όταν διαβάζει για μια εμπειρία με όταν τη βιώνει, καθώς αντιδρούν οι ίδιες περιοχές. Για παράδειγμα ζήτησαν από Ισπανόφωνους να διαβάσουν τις λέξεις «καφές» και «άρωμα». Τη στιγμή που τις ανάγνωσαν οι απολήξεις του οσφρητικού νεύρου αντέδρασαν, ενώ όταν διάβασαν λέξεις όπως «καρέκλα» και «κλειδί» παρέμειναν αδρανείς. Επομένως, ένα ανάγνωσμα είναι ικανό να διεγείρει και αισθήσεις που κανονικά θα χρειάζονταν ένα ανάλογο ερέθισμα όπως εκείνη της όσφρησης.
Το ίδιο υποστηρίζουν στην έρευνα τους με τίτλο Metaphors we live by οι George Lakoff και Mark Johnson, τονίζοντας πως «η μεταφορά (σχήμα λόγου) αποτελεί ένα θεμελιώδη μηχανισμό του μυαλού που μας επιτρέπει να χρησιμοποιήσουμε ό,τι ξέρουμε από τη φυσική και κοινωνική εμπειρία και να κατανοήσουμε αμέτρητα άλλα θέματα».
Συνεπώς, όταν διαβάζουμε μια καλή μεταφορά, ο εγκέφαλος αναπτύσσει μια αισθητήρια λειτουργία που συνδέεται πιο έντονα με την όσφρηση και την αφή, και έτσι μας επιτρέπει να μυρίσουμε και να νιώσουμε πράγματα που δεν βρίσκονται πραγματικά εκεί.
Ωστόσο, η ανάγνωση ενός βιβλίου, και ειδικά των μυθιστορημάτων, έχει και μια ψυχολογική διάσταση καθώς μας επιτρέπει να αποκτήσουμε περισσότερη γνώση, να αναπτύξουμε την ενσυναίσθηση μας και εντέλει να δείξουμε περισσότερη κατανόηση σε καταστάσεις που μπορεί να μην έχουμε βιώσει στη ζωή μας αλλά «αναγκαζόμαστε» να αναλογιστούμε μέσα από μια ιστορία που διαβάζουμε.
Ο Keith Oatley, Επίτιμος Καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο και μυθιστηριογράφος, υποστηρίζει πως η ανάγνωση προσφέρει μια ζωηρή αναπαράσταση της πραγματικότητας. «Η μυθοπλασία με τις έντονες περιγραφών μυρωδιών, τις ευφάνταστες μεταφορές, τις λεπτομερείς περιγραφές των ανθρώπων και των πράξεων τους, προσφέρει στον αναγνώστη ένα πλούσιο ανάτυπο ζωής». Έτσι, ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να μπει στις σκέψεις και να νιώσει τα συναισθήματα του μυθοπλαστικού ήρωα και αυτή η δυνατότητα τον κάνει εντέλει λιγότερο άκαμπτο στην κρίση, ίσως και στη συμπόνοια του.
