Η έκφραση «έκαψα τον εγκέφαλό μου» ή απλά «τα έκαψα» που χρησιμοποιούν οι νεαρότερες ηλικίες για να περιγράψουν μια σειρά από συναισθήματα, όπως θυμό, λύπη, αλλά και… έντονη κραιπάλη, δεν απέχει και πολύ από την πραγματικότητα, σύμφωνα με τους επιστήμονες.
Μπορεί βέβαια να μην «καίμε» τα εγκεφαλικά μας κύτταρα, ωστόσο, σίγουρα μπορούμε να επηρεάσουμε με τις συνήθειές μας τη διαδικασία της νευρογένεσης, δηλαδή της παραγωγής κυττάρων, και να τα «σκοτώσουμε».
Τα περισσότερα από τα εγκεφαλικά μας κύτταρα αναπτύσσονται κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής μας, ωστόσο ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου συνεχίζουν να παράγουν κύτταρα και μετά την ενηλικίωση. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται νευρογένεση. Μία από αυτές τις περιοχές είναι ο ιππόκαμπος, ο οποίος παίζει καθοριστικό ρόλο στην απομνημόνευση, τη μάθηση και την εκδήλωση των συναισθημάτων.
Όσο μεγαλώνουμε, διάφοροι παράγοντες επεμβαίνουν στη διαδικασία νευρογένεσης και μπορεί να οδηγήσουν τα εγκεφαλικά μας κύτταρα στο θάνατο.
Δείτε τρεις από αυτούς που έχουν σχέση καθαρά με τις επιλογές και τις συνήθειές μας:
Έλλειψη ύπνου
Χρειάζονται αρκετές ώστε ο εγκέφαλός μας να μπορέσει να περάσει αρκετές φορές από όλα τα στάδια του ύπνου, από τα πιο ελαφριά έως τα πιο βαθιά, με τις προτεινόμενες ώρες ύπνου να κυμαίνονται από 7 έως 14 ανάλογα με την ηλικία μας (9+ ώρες αφορούν μόνο σε μικρά παιδιά).
Κατά τη διάρκεια του σταδίου REM, ενεργοποιούνται οι περιοχές του εγκεφάλου που ελέγχουν τη διαδικασία της μάθησης. Κατά το στάδιο αυτό εδραιώνονται και αποθηκεύονται οι αναμνήσεις μας και αναπληρώνεται η χαμένη μας ενέργεια.
Γι’ αυτό κάποιος που δεν έχει κοιμηθεί αρκετά δεν μπορεί να συγκεντρωθεί, να συγκρατήσει πληροφορίες και να αποδώσει επαρκώς.
Στο πλαίσιο ερευνών έχει διαπιστωθεί ότι οι νευρώνες στην περιοχή του εγκεφάλου που ρυθμίζει την παραγωγή ενέργειας (υπομέλας τόπος) αρχίζουν σταδιακά να πεθαίνουν λόγω της χρόνιας έλλειψης ύπνου. Μία ακόμη μελέτη υπέδειξε ότι η έλλειψη ύπνου οδηγεί σε συρρίκνωση του εγκεφαλικού φλοιού και του ιππόκαμπου, ιδιαίτερα σε άτομα άνω των 60 ετών.
Αφυδάτωση
Έχει επικρατήσει εδώ και χρόνια ο μύθος ότι το αλκοόλ σκοτώνει τα εγκεφαλικά κύτταρα. Ο μύθος βασίστηκε στον αντίκτυπο που έχει το αλκοόλ σε επιμέρους λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού.
Ουσιαστικά, το αλκοόλ οδηγεί έμμεσα τα εγκεφαλικά κύτταρα στο θάνατο, καθώς αφυδατώνει τον οργανισμό. Το αλκοόλ εμποδίζει τη δράση μιας ορμόνης (βαζοπρεσσίνη) που είναι υπεύθυνη για τη διατήρηση των υγρών στο σώμα. Η επίδραση αυτή έχει σαν αποτέλεσμα να επισκεπτόμαστε συχνότερα την τουαλέτα και να χάνουμε πολύτιμες ποσότητες υγρών. Καθώς το 75% του εγκεφάλου μας αποτελείται από νερό, η επαρκής ενυδάτωση είναι απαραίτητη για να λειτουργήσει σωστά.
Στρες
Όταν αντιμετωπίζουμε έντονο στρες για πολύ καιρό, τα επίπεδα της λεγόμενης ορμόνης του στρες (κορτιζόλη) αυξάνονται υπερβολικά, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να την διαχειριστεί ο οργανισμός μας. Η κορτιζόλη ενεργοποιεί μια σειρά από βιολογικές διεργασίες ώστε να κατευθυνθεί η ενέργεια εκεί που χρειάζεται περισσότερο. Για παράδειγμα, η πέψη επιβραδύνεται και οι παλμοί της καρδιάς αυξάνονται. Στα άτομα με χρόνιο στρες, τα επίπεδα της κορτιζόλης είναι τόσο ανεβασμένα που μεταβάλλεται η διαδικασία παραγωγής εγκεφαλικών κυττάρων.
