Γράφει η Σοφία Π. Μιχαλοπούλου
Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοπαθολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια Παιδιών, Eφήβων, Ενηλίκων / www.michalopoulou.gr
Όπως είχε γράψει και ο Πολύβιος “Ὄφελος πᾶσι μέν ἀνθρώποις ἀσκεῖν μουσικήν” (μτφ. είναι ωφέλιμο για τους ανθρώπους να ασκούνται στη μουσική). Η μουσική είναι πολιτισμός! Σε πιο προσωπικό επίπεδο, οξυγονώνει το μυαλό, είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να μάθεις να σκέφτεσαι και η συντροφιά που ποτέ δε θα χάσεις!
Η χαλάρωση που επιτυγχάνεται με τη μουσική προκαλεί συναίσθημα ευφορίας
Οποιοδήποτε είδος μουσικής κι αν ακούμε, φαίνεται πως παίζει πρωταρχικό ρόλο στη ζωή μας, και μάλιστα συσχετίζεται με την έκφραση των πιο θετικών μας συναισθημάτων. Η κατάλληλη για τον κάθε άνθρωπο μουσική, οδηγεί στο πρώτο στάδιο της χαλάρωσης – στη μυϊκή υποτονία και στη συνέχεια στη συναισθηματική εφορία. Ως γνωστόν, οι περισσότεροι άνθρωποι επηρεάζονται συναισθηματικά από τη μουσική. Όταν κάποιος ακούει μια μουσική που του αρέσει, ενεργοποιούνται οι ίδιες περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την απόλαυση της τροφής και του σεξ.
Η μουσική μπορεί να θεωρηθεί και ως ένας τρόπος άσκησης ή ψυχικής εκτόνωσης για πολλούς, αφού εκφράζει το ψυχικό μας συναίσθημα σύμφωνα με έρευνες ψυχολόγων. Δεν είναι λίγες οι φορές που η μουσική μας προσφέρει χαλάρωση και μας δίνει τη δυνατότητα να αποδράσουμε νοητά από την καθημερινότητα, να αφήσουμε το μυαλό μας να ονειρεύεται μέσα από την μουσική, έτσι ώστε να ανεβάσουμε την διάθεση μας και να αφεθούμε στους ρυθμούς της. Η χαλάρωση που επιτυγχάνεται με τη μουσική μας προκαλεί διάφορα συναισθήματα, τις περισσότερες φορές ευφορίας, που ευνοεί όμως και μια καινούργια διαθεσιμότητα και μεγαλύτερη δεκτικότητα σε εξωτερικούς ερεθισμούς. Σε αυτό ακριβώς το στάδιο η μουσική παύει να είναι απλώς ένα στοιχείο χαλάρωσης και παίζει θεραπευτικό ρόλο.
Η μουσική στη ψυχολογία
Τα τελευταία χρόνια είναι ευρέως γνωστή η θεραπεία μέσω των εικαστικών (art therapy), που προέρχεται από δύο κυρίως τομείς: την εικαστική τέχνη και την ψυχολογία και σημαίνει τη χρήση των εικαστικών με θεραπευτικό σκοπό. Οι ανθρωπιστικές επιστήμες, στην προσπάθειά τους να βρουν έναν ευαίσθητο και αποτελεσματικό τρόπο να βοηθήσουν τον άνθρωπο, άρχισαν να ερευνούν την επίδραση της μουσικής στην ανθρώπινη ψυχολογία. Η έρευνα αυτή, στηριζόμενη στο ξεκίνημά της σε εμπειρικές παρατηρήσεις, τα τελευταία 30 χρόνια έχει συστηματοποιηθεί και γίνεται πλέον με αυστηρά επιστημονικά κριτήρια.
Η εφαρμογή των συμπερασμάτων, που προήλθαν από την έρευνα, για θεραπευτικούς και παιδαγωγικούς σκοπούς, ονομάζεται μουσικοθεραπεία. Σκοπός αυτής της νέας επιστήμης, που ασχολείται με την ανθρώπινη συμπεριφορά, είναι η θεραπεία αυτής μέσω της μουσικής. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, τόσο ο όρος θεραπεία, όσο και ο όρος μουσική λαμβάνονται με την πλατιά τους έννοια. Σταδιακά το παιδί ανοίγει τους συναισθηματικούς του δρόμους, αποκτά αυτοπεποίθηση, αυτοεκτίμηση και καλύτερη αυτοεικόνα, ενώ μέσα από την ομάδα αναπτύσσεται η συλλογικότητα, η ενσυναίσθηση και η αλληλεγγύη, που τόσο απελπιστικά απουσιάζουν από τη ζωή μας.
Η δεκτικότητα όλων των μαθητών στη μουσικοθεραπευτική διαδικασία και η προτίμησή τους από τη διδασκαλία της θεωρίας της μουσικής, είναι πραγματικά εντυπωσιακή. Η μουσική χρησιμοποιείται από όλους ως “όχημα” για την ανακάλυψη της ταυτότητάς μας, της κοινωνικής θέσης αλλά και για τη δημιουργία σχέσεων, στο πλαίσιο της κοινωνικοποίησης του ατόμου.
Γενικά, η μουσική αποτελεί και ένα στοιχείο ψυχολογικής ανάτασης κι αυτός είναι ο κύριος λόγος που οι αθλητές ακούν γρήγορα τραγούδια ή γενικότερα τραγούδια της αρεσκείας τους πριν από το αγώνισμά τους. Επίσης, η μουσική επηρεάζει ακόμη και τους πελάτες ενός σούπερ μάρκετ ή τα άτομα που απολαμβάνουν το φαγητό τους στα εστιατόρια. Η ποπ και γενικά η μουσική γρήγορου ρυθμού έκανε τους πελάτες να κινούνται πιο γρήγορα και να καταναλώνουν τις μερίδες τους, σε αντίθεση με την αργή και χαλαρωτική μουσική.
Ακόμη, μετά από κάποιο χειρουργείο μικρού βαθμού, το άκουσμα μουσικής καταπολεμά το άγχος. Συνολικά, η μουσική αποτελεί μία μεταβλητή που επηρεάζει την σκέψη, τον τρόπο δράσης και γενικά τον άνθρωπο και σε καμιά περίπτωση δεν θα πρέπει να περιθωριοποιείται ή να παραμερίζεται στην προσπάθεια για ψυχολογική ανάταση των ανθρώπων.
Eρευνητές από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ μελέτησαν 250.000 άτομα για 10 χρόνια, προκειμένου να συνδυάσουν τις μουσικές προτιμήσεις με την ψυχολογία και τις κοινωνικές περιόδους. Είναι η πρώτη μελέτη που εξετάζει τη σχέση των ανθρώπων με τη μουσική από την εφηβεία ως και τη μέση ηλικία. Συγκεκριμένα οι ερευνητές ομαδοποίησαν τους συμμετέχοντες σε πέντε ευρείες κατηγορίες με βάση τα συνήθη μουσικά γούστα κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ανθρώπου:
1ο στάδιο – Έντονη Μουσική
Σε αυτό το στάδιο κυριαρχούν τα πολύ έντονα ακούσματα, όπως πάνκ και μέταλ, και οι έφηβοι αναζητούν την ταυτότητά τους στον κόσμο. Η έντονη μουσική είναι επιθετική με ξεσπάσματα και δυνατούς ήχους, που ταιριάζουν με την επαναστατική φύση της εφηβείας.
2ο στάδιο – Σύγχρονη μουσική
Από την πανκ και τη ραπ , οι νέοι ενηλικιώνονται και ακούνε σε αυτό το στάδιο σύγχρονη ηλεκτρονική μουσική. Τα ακούσματα αυτά υποδηλώνουν την αυτονομία της πρώτης φάσης στην ενήλικη ζωή και την επιθυμία τους για σχέσεις και παρέες, κυρίως όμως για αποδοχή από τους άλλους. Άλλωστε αυτά τα ακούσματα συνοδεύουν τις παρέες σε χώρους διασκέδασης.
3ο στάδιο – Γλυκιά μουσική
Η χορευτική και ρομαντική μουσική κυριαρχούν περισσότερο σε αυτό το στάδιο και συνήθως αντανακλά και την αναζήτηση συντρόφου για οικογένεια.
4ο στάδιο – Κλασσική μουσική
Τζαζ και κλασική μουσική χαρακτηρίζουν την εκλεπτυσμένη φάση της κατασταλαγμένης κοινωνικής ζωής και συνήθως της επιτυχημένης.
5ο στάδιο – Παραδοσιακή μουσική
Στη φάση της ηλικιακής ωρίμανσης, ακούσματα πιο παραδοσιακά, όπως τραγούδια της πατρίδας του καθενός, ταυτίζονται με εκείνους που έχουν ανάγκη να νοσταλγήσουν και να αναπολήσουν την μουσική της γενέτειρας πατρίδας.
Η αυτο-έκφραση μέσω της μουσικής βοηθά στην επίλυση των εσωτερικών συγκρούσεων και προβλημάτων, λειτουργεί σαν γέφυρα για να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή του ατόμου, του επιτρέπει να εκτονώσει, να εκφράσει και να διαχειριστεί καλύτερα την συμπεριφορά του και να δώσει διεξόδους σε πιθανές ανησυχίες και προβληματισμούς.
