Στην κοινωνία που ζούμε η ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας είναι ένα από τα σύγχρονα προβλήματα και συναντάται σε ολοένα και περισσότερους ανθρώπους με ιδιαίτερη προτίμηση τους άνδρες αλλά και σε πολλές γυναίκες. Η κοινωνία που ζούμε, δεν προωθεί τις βαθύτερες ηθικές αξίες, την εν συναίσθηση, την καλοσύνη και την εντιμότητα, και αυτό προκαλεί και τις αντίστοιχες παθολογίες. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να μάθουμε να την αναγνωρίζουμε και όσο περισσότερες γνώσεις έχουμε για αυτήν την ψυχική πάθηση τόσο πιο εύκολα δεν θα πέσουμε θύματα τέτοιων ατόμων.
Η σχέση με έναν ναρκισσιστή έχει ολέθριες επιπτώσεις στην αυτοπεποίθηση του συντρόφου τους και πολλές φόρες μπορεί να φτάσει και στην πρόκληση ακραίων συναισθημάτων αυτοεπίθεσης ή και σωματικού τραυματισμού ή αυτοκτονίας αλλά μπορεί να προκαλέσει την πλήρη ψυχική κατάρρευση του συντρόφου – θύματος ή την οικονομική του καταστροφή. Αυτοί είναι μερικοί από τους λόγους για τους οποίους ο κάθε άνθρωπος οφείλει να γνωρίζει τα βασικά αυτής της πάθησης για λόγους αυτοπροστασίας.
Τα άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή είναι “ειδικοί” της ψυχικής κακοποίησης και του ψυχολογικού χειρισμού, και επειδή δεν διαθέτουν αυτό που ονομάζουμε “ ενσυναίσθηση” μπορούν να κακοποιήσουν ψυχικά το θύμα τους σε ακραίο βαθμό. Το πιο συχνό φαινόμενο είναι να διαλέγουν προσεκτικά το θύμα τους με κάποιον απώτερο σκοπό ή απλά για την ικανοποίηση των δικών τους ψυχικών αναγκών. Διαλέγουν ευαίσθητα άτομα, συνήθως ηθικά ή άτομα που έχουν τάση να αισθάνονται εύκολα ένοχα, γιατί αυτά είναι εύκολα χειριστικά. Κι έτσι αρχίζει αυτό που ονομάζουμε ο χορός του ναρκισσιστή με αυτόν που ονομάζουμε συν εξαρτημένο.
Η αρχή της σχέσης μπορεί να μοιάζει ειδυλλιακή και να θυμίζει το πιο όμορφο και επιθυμητό ρομάντζο. Το άτομο με αυτή τη διαταραχή αυτόματα βλέπει τα ευαίσθητα κομμάτια του παρτενέρ – θύματος και μπορεί να προσποιηθεί στην εντέλεια ότι είναι ο ιδανικός σύντροφος που πάντα αυτό περίμενε. Το θύμα συνήθως είναι τόσο απασχολημένο και τόσο ενθουσιασμένο που σπάνια προσέχει τα σημάδια της διαταραχής.
Σύμφωνα με το ψυχιατρικό εγχειρίδιο DSM VI, το άτομο με ναρκισσιστική διαταραχή χαρακτηρίζεται από τα εξής χαρακτηριστικά προσωπικότητας, τα οποία το ίδιο δεν θα αναγνωρίσει ποτέ, μόνο οι γύρω του μπορούν να τα εντοπίσουν, όταν ξεφύγουν από την γοητεία που αυτό ασκεί.
- Έχει μια εντύπωση ότι είναι υπερβολικά σημαντικός και μοναδικός και περιμένει να τον αναγνωρίζουν ως ανώτερο (χωρίς η πραγματικότητα να επιβεβαιώνει πάντα τα ταλέντα του ή τις επιτυχίες του). Αισθάνεται ότι του χρωστάνε αναγνώριση ως ανώτερο ον και μόνο που υπάρχει. Αυτό στη σχέση μεταφράζεται σε μια συνεχή ανάγκη του να το βάζετε προτεραιότητα στη ζωή σας και όλη η ζωή σας να γυρνάει γύρω από τον ίδιο και τις ανάγκες του καθώς και να του λέτε συνέχεια πόσο σημαντικός και ωραίος είναι.
- Έχει φαντασιώσεις δύναμης, χωρίς όρια και ονειρεύεται την επιτυχία, να λάμπει, να είναι πανέμορφο και να έχει μια ιδανική σχέση. Στη σχέση θα περιμένει να γίνετε το “εργαλείο” του και να αντλείτε ευχαρίστηση κι εσείς μέσα από το πόσο σημαντικό είναι αυτό, έστω κι αν αυτό σημαίνει για εσάς μια οικονομική καταστροφή, για να ικανοποιήσετε τα καπρίτσια του.
- Πιστεύει ότι είναι μοναδικό και ότι μόνο άλλα άτομα του ίδιου υψηλού επιπέδου και κλάσης έχουν δικαίωμα να είναι γύρω του και θα το καταλάβουν. Αυτό μπορεί να το οδηγήσει να φέρεται άσχημα σε άτομα που θεωρεί κατώτερα και να κάνει παρέα με πολύ πλούσια ή επιτυχημένα άτομα μόνο για το κύρος τους και φυσικά εσείς πρέπει να συμφωνήσετε με αυτό.
- Απαιτεί τον συνεχή και υπερβολικό θαυμασμό. Είναι ένα άτομο που σας ζητάει επανειλημμένως να το επιβεβαιώνετε, λέγοντάς του πόσο ωραίο ή επιθυμητό είναι. Αρέσκεται να κοιτιέται συνέχεια στον καθρέπτη ή να βγάζει selfies, και συχνά είναι επικεντρωμένο στο σώμα του και στο πόσο ικανό είναι, χωρίς αυτό απαραίτητα να σημαίνει ότι θα ασχοληθεί με εσάς.
- Έχει μια αίσθηση ότι πρέπει να του φέρονται μοναδικά σαν να του χρωστάνε ειδική μεταχείριση ή να ικανοποιούν αυτόματα τις επιθυμίες του. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να δεχτεί τις απογοητεύσεις και μπορεί να αντιδράσει βίαια, εάν οι επιθυμίες του δεν εκπληρώνονται άμεσα. Το πιο απλό είναι να παραπονιέται ή να αισθάνεται έκπληξη, όταν δεν το εξυπηρετούν άμεσα αλλά αυτό μπορεί να φτάσει και στο χειρισμό και την καταστροφή αυτού που δεν του φέρθηκε όπως θα ήθελε, αναλόγως με τον βαθμό της παθολογίας και την ύπαρξη άλλων παθολογιών παράλληλα ( antisocial personnality- dark triad)
- Στις σχέσεις είναι εκμεταλλευτής. Εκμεταλλεύεται τα αποκτήματα των άλλων ή τον χαρακτήρα τους για τους δικούς του σκοπούς και την προβολή του. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να σας έχει επιλέξει, γιατί νομίζει ότι είστε πλούσιοι ή για να αποκτήσει όσα έχετε, και να τα χρησιμοποιήσει για να ανεβεί κοινωνικά, χωρίς ενδοιασμούς. Τα δικά σας θα είναι δικά του και τα δικά του θα είναι επίσης δικά του.
- Δεν έχει ενσυναίσθηση. Δεν μπορεί να κατανοήσει, να αναγνωρίσει ή να ταυτιστεί με τα συναισθήματα των άλλων. Γι’ αυτό, μην περιμένετε κατανόηση ή λύπηση. Μάλιστα, είναι ικανό να σας ζητάει να του πάρετε παπούτσια prada ή ένα αυτοκίνητο, ενώ δεν έχετε να πληρώσετε το ρεύμα ή να μην έρθει να σας δει στο νοσοκομείο, γιατί πολύ απλά τα νοσοκομεία δεν του αρέσουν, χωρίς να λογαριάζει πόσο σας πληγώνει η συμπεριφορά του! Αντίθετα, αν είναι αυτό άρρωστο, θα περιμένει να το βοηθήσετε με προσωπικό σας κόστος και να είστε συνέχεια δίπλα του. Και πάντα θα πρέπει να κατανοείτε τις δικαιολογίες του φυσικά.
- Ζηλεύει και επιθυμεί αυτά που έχουν οι άλλοι και παράλληλα πιστεύει ότι οι άλλοι το ζηλεύουν και θέλουν όσα έχει το ίδιο. Αυτό δημιουργεί συνεχώς ένα αίσθημα άγχους να πετύχει περισσότερα για να μπει στο μάτι των άλλων και επίσης φοβάται ότι οι άλλοι μπορεί να του κάνουν κακό, επειδή το ζηλεύουν. Η ζήλια μπορεί να φτάσει σε βαθμό να θέλει να καταστρέψει τον αντίπαλό του σε περίπτωση συνύπαρξης και άλλης παθολογίας. Στον απλό βαθμό, θα προσπαθεί να προκαλέσει την ζήλια στους άλλους και άπλα θα σας λέει συνέχεια τι πήρε ο ένας και τι ο άλλος, γιατί φροντίζει να τα ξέρει όλα.
- Δείχνει αλαζονικές συμπεριφορές ψευδούς ανωτερότητας και φαίνεται σνομπ. Αυτό θα το διαπιστώσετε από την αρχή, αν δείτε προσεκτικά πως φέρεται σε σερβιτόρους, καθαρίστριες και άτομα σε ευάλωτη θέση. Επίσης, είναι μια συνεχής αίσθηση που θα έχετε ότι εσείς είστε κατώτερος ό,τι και να είστε και ότι αυτό το άτομο είναι πάντα πιο πάνω από εσάς, ενώ εσείς πρέπει να του αποδεικνύετε γιατί πρέπει να συνυπάρχει μαζί σας.
Η διάγνωση αυτής της πάθησης σε ενήλικα πάντα άτομα θα πρέπει να γίνεται από ειδικό με την ύπαρξη 5 τουλάχιστον από τα παραπάνω κριτήρια και σε σχέση με την προσωπική τους ιστορία και η θεραπεία της είναι πολύ δύσκολη απαιτεί μακρόχρονη θεραπεία με εξειδικευμένο θεραπευτή ή και φάρμακα και μερικοί θεραπευτές την θεωρούν και αδύνατη. Το βασικότερο είναι ότι το ίδιο το άτομο δεν θα πάει πότε μόνο του για θεραπεία, πάρα μόνο πιεσμένο από το σύντροφό του, χωρίς πραγματική αναγνώριση ότι η συμπεριφορά του προκαλεί προβλήματα. Η αιτία της πάθησης αποδίδεται σε συνδυασμένους βιολογικούς, ψυχικούς και κοινωνικούς παράγοντες και συναντάται στο 6.2 % του γενικού πληθυσμού.
Αν αισθάνεστε τον σύντροφο σας ψυχικά απόμακρο, εντελώς απορροφημένο με τον εαυτό του, κάπως ψεύτικο, χειριστικό, αν αισθάνεστε υπεύθυνος για ότι του συμβαίνει και να έχετε εσείς την ευθύνη για τα συναισθήματα και την ζωή του, αν αισθάνεστε υποτιμημένος και περιφρονημένος, αν συνεχεία αναρωτιέστε αν σας αγαπάει γιατί η συμπεριφορά του σας δημιουργεί εσκεμμένα ανασφάλειες ή αν απλά βοηθάει οικονομικά μόνο για λόγους κοινωνικού κύρους και δεν δείχνει να ενδιαφέρεται για ό,τι σας συμβαίνει ψυχικά…
Αν αντίθετα εσείς πρέπει να είστε συνέχεια διαθέσιμος και να μην τον εκνευρίζετε ή ζορίζετε καθόλου και αν παρατηρείτε αυτό που λέμε κρύο – ζεστό ντους στη σχέση με τη μια μέρα να είναι υπεροχή και την επόμενη να είναι πολύ άσχημη, και αν χρησιμοποιεί το σεξ για επιβράβευση ή για τιμωρία ή σας τιμωρεί με σιωπή ( silent treatment), τότε σκεφτείτε το.
Αν τα παραπάνω σας φαίνονται ότι μοιάζουν με την καθημερινότητα σας με τον σύντροφο σας, μπορείτε να αναζητήσετε παραπάνω πληροφορίες από έναν ειδικό ή να μάθετε όσα πιο πολλά μπορείτε για την πάθηση και πως να την αντιμετωπίσετε. Υπάρχουν ομάδες στήριξης στους “ επιβιώσαντες” ενός Ναρκισσιστικού συντρόφου ( narcissistic disorder abuse survivors) online, έτσι ώστε να μπορείτε να μοιραστείτε με άλλους την εμπειρία σας.
Συνήθως όσοι επιλεγούν να μείνουν με συντρόφους με ναρκισσιστική διαταραχή έντονη, θα πρέπει να μάθουν να φροντίζουν τον εαυτό τους οι ίδιοι και θα είναι λίγο σαν να ζούνε μονοί τους μέσα στο ζευγάρι, γιατί ένας τέτοιος σύντροφος δεν μπορεί να σας βοηθήσει ψυχικά, να σας κατανοήσει ούτε να σας στηρίξει, εκτός αν μια οικονομική στήριξη σε σας έχει οφέλη και για τον ίδιο.
Τα σαφή όρια θα βοηθήσουν, άλλα ο ασφαλέστερος τρόπος για να ξαναβρείτε τον εαυτό σας και την ευτυχία σας, θα είναι να αποχωρήσετε από μια τέτοια σχέση όσο πιο γρήγορα μπορείτε (γιατί δεν θα καταφέρετε να τον φτιάξετε με την δύναμη της αγάπης όπως κάνουν το λάθος να πιστεύουν πολλοί) και να δείτε για ποιους λογούς μπήκατε αλλά και να μάθετε από αυτήν την πολύ χρήσιμη, αν και πολύ επώδυνη εμπειρία.
Συνήθως τα άτομα που χωρίζουν από ναρκισσιστικούς συντρόφους, ανακαλύπτουν ότι έχουν κενά στην αγάπη και τον αυτοσεβασμό για τον εαυτό τους και επίσης ότι έχουν ένα θέμα με τα όρια τους στις σχέσεις τους και βάζουν τους άλλους προτεραιότητα. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να τα βοηθήσει να ξεπεράσουν αυτές τις δυσκολίες και να έχουν πιο επιτυχημένη επόμενη σχέση.
